მეცნიერება

                                                   სამეცნიერო საბჭო. 

საბჭოს თავმჯდომარე.          შორენა დეკანოსიძე  მთ.მეც.თანამშრომელი

წევრები:                                  ნატალია ფოკინა  მთ.მეც.თანამშრომელი                                                                         კახა გორგაძე  მთ.მეც.თანამშრომელი                                                                               მედეა ბურჯანაძე  დირექტორი

                                              ს.კ.ი  ,,ტალღა”                                                                                                                     პრიამბულა 

საქართველოს კომპარტიის ცენტრალური კომიტეტისა და საქართველოს სსრ მინისტრთა საბჭოს 1982 წლის 7 დეკემბრის # 792 დადგენილების შესაბამისად საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის კიბერნეტიკის ინსტიტუტისა და თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამეცნიერო ქვედანაყოფთა ბაზაზე სსრ კავშირის კავშირგაბმულობის საშუალებათა მრეწველობის სამინისტრომ შექმნა ცენტრალური სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტ “ვოლნას” საქართველოს ფილიალი.

საქართველოს მინისტრთა კაბინეტის 1992 წლის 10 მარტის # 298 დადგენილებით შევიდა საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროს მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების დეპარტამენტის ორგანიზაციულ დაქვემდებარებაში, როგორც სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი “ტალღა” და მას სამეცნიერო-მეთოდურ ხელმძღვანელობას უწევდა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია.

საქართველოს მთავრობის 2006 წლის 16 მარტის # 58 დადგენილებით “სახელმწიფო სამეცნიერო-კვლევით დაწესებულებათა საჯარო სამართლის იურიდიულ პირად დაფუძნების შესახებ” ინსტიტუტმა მიიღო საჯარო სამართლის იურიდიული პირის სტატუსი და ეწოდა სსიპ ინსტიტუტი “ტალღა”.

საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 20 აგვისტოს # 246 დადგენილების “სახელმწიფო სამეცნიერო-კვლევით დაწესებულებათა საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებად დაფუძნების შესახებ” საქართველოს მთავრობის 2006 წლის 16 მარტის # 58 დადგენილებაში ცვლილებების შეტანის თაობაზე, ასევე 2010 წლის 10 სექტემბრის # 279 დადგენილების შესაბამისად სსიპ ინსტიტუტი “ტალღა” რეორგანიზებილ იქნა უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების – საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტრუქტურულ ერთეულად – დამოუკიდებელ სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტად, უნივერსიტეტთან შეერთების გზით.

ინსტიტუტი “ტალღას  სამეცნიერო მოღვაწეობის ძირითადი მიმართულებებია ელექტრონული სისტემების დამუშავება გარემოს უსაფრთხოებისათვის,  რომელიც დაფუძნებულია ნახევარგამტარულ  I2L  ლოგიკური ელემენტების ბაზაზე შექმნილ მიკროსენსორებზე დაფუძნებული ინოვაციური დოზიმეტრული სისტემები რადიოეკოლოგიური მონიტორინგის მიზნებისთვის;

მიკროტალღოვანი სენსორების დამუშავება, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას ტენიანობის გასაზომად სამშენებლო მასალებში, საკვებ პროდუქტში, ფხვიერ და მყარ მასალებში, აგრეთვე ელექტრომაგნიტური გამოსხივების დეტექტირებისთვის გარემოს უსაფრთხოების მიზნით;

ალტერნატიული განახლებადი ენერგიის წყაროების (ახალი სისტემები ზღვის ტალღის და მდინარის მოტივტივე ინოვაციური ჰიდროტურბინების სახით), ელექტრომექანიკური (იაფი და ეფექტური საშრობის დამზადების ტექნოლოგია) და სენსორული სისტემების კვლევა და დამუშავება.

ინსტიტუტი ჩართულია და მუშაობას აგრძელებს პროექტში “ადამიანის ჯანმრთელობაზე ბუნებრივი წარმოშობის რადიოაქტიური აირის – რადონის (²²²Rn₈₆) ზემოქმედებით განპირობებული რისკების არსი, მათი შეფასება და აუცილებლობის შემთხვევაში ამ რისკების მინიმიზების სტრატეგიის განსაზღვრა”. აღნიშნული იდეა დაფუძნებულია საერთაშორისო დონეზე აპრობირებულ მრავალრიცხოვან კვლევის შედეგებსა და რიგი საერთაშორისო ორგანიზაციების, კერძოდ (UNSCEAR),  (UNECE), (IAEA/ILO), (WHO), (US/EPA) დადგენილებებსა და სახელმძღვანელო მითითებებზე.

2017 წლიდან ზემოაღნიშნული ს/კ პროექტის ფარგლებში იგეგმება პროექტის “საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ადმინისტრაციულ და სასწავლო კორპუსებში რადონის (²²²Rn₈₆) )კონცენტრაციის დროითი და სივრცითი განაწილების შესწავლა, უნივერსიტეტის სტუდენტებისა და თანამშრომლების ჯანმრთელობაზე ზემოქმედებით განპირობებული რისკების შეფასებისა და მინიმიზების მიზნით “ განხორციელება.

საერთაშორისო სამეცნიერო თანამშრომლობის კუთხით ინსტიტუტს ურთიერთობა აქვს აიდაჰოს (აშშ) უნივერსიტეტის „Health Physics“-ის დეპარტამენტის და ბრატისლავის უნივერსიტეტის ფიზიკა-მათემატიკის ფაკულტეტის მ/თანამშრომლებთან.

ინსტიტუტის სამეცნიერო პერსონალი მონაწილეობას იღებდა სხვადასსხვა სამეცნიერო საერთაშორისო კონფერენციებში და სიმპოზიუმებში. გამოქვეყნებული აქვთ 20-მდე სამეცნიერო პუბლიკაცია. მონაწილეობას იღებენ საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სასწავლო და ლაბორატორიულ პროცესებში.

ინსტიტუტი “ტალღა” 2010 წელს 25 ოქტომბერს დაჯილდოვდა WQC ხარისხის საერთაშორისო ოქროს მედლით (ქ. პარიზი, საფრანგეთი).

ა.ბიბილაშვილმა უმაღლესი სასწავლებლებითვის გამოსცა ერთი სახელმძღვანელო და წიგნი “50 ფიზიკოსი, რომლებმაც შეცვალეს მსოფლმხედველობა”. დაჯილდოვდა მეცნიერებათა ისტორიის საქართველოს საზოგადოების მედლით და ფულადი პრემიით.

ზემოთ ჩამოთვლილი ფაქტები და დანართში მოყვანილი მონაცემები საშუალებას გვაძლევს დავასკვნათ, რომ საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ინსტიტუტი “ტალღა” თავისი სამეცნიერო საქმიანობის მოცულობის, ხარისხისა და ქვეყნის კეთილდღეობის ხედვიდან გამომდინარე ცდილობს თავისი წვლილი შეიტანოს მეცნიერების სხვადასხვა დარგის ინტეგრირებაში.

თბილისის ტექნიკურ უნივერსიტეტთან არსებული ინსტიტუტ “ტალღა”-ს                                                                      სამოქმედო გეგმა

მთ.მეც. თანამშრომლის ნატალია ფოკინას

სამუშაო გეგმა 2016-2021 წლებისთვის

თემის დასახელება: პარამაგნიტურ მდგომარეობაში მყოფ ძლიერად ანიზოტროპული ახალი მასალების ელექტრონული მაგნიტური რელაქსაციის გამოკვლევა ნულოვანი და სუსტი გარეშე მუდმივი ველის პირობებში.

გამოკვლევის ობიექტები:

1) ახალი ძლიერად ანიზოტროპული  შენაერთები – მონოკრისტალები

La_1-xSr_xMnO₃ (x არის Sr-ს დოპირების დონე) და  KCuF₃; ამ შენაერთებს ახასიათებს ძლიერი გაცვლითი ურთიერთქმედება, რომელიც ავიწროვებს ელექტრონული პარამაგნიტური რეზონანსის (ეპრ) ხაზს.

2) სპინ-ტრიპლეტურ ნაზი სტრუქტურის შენაერთები.

1) KCuF₃ მონოკრისტალს აქვს ქვაზი ერთგანზომილებიანი (quasi-1D) მაგნიტური თვისებები. Cu²⁺ მაგნიტური იონების შორის მოქმედებს ძიალოშინსკი–მორიას ურთიერთქმედება. ელექტრონული პარამაგნიტური რეზონანსის (ეპრ) ხაზის სიგანე სუსტ მაგნიტურ ველებში იქნება გამოთვლილი კუბო–ტომიტას მეთოდით ძლიერი გაცვლითი ურთიერთქმედების დროს. KCuF₃ მონოკრისტალში ახლო წესრიგის კორელაციები მოქმედებენ ოთახის და უფრო მაღალ ტემპერატურებამდე. ამიტომ ამ კორელაციების მხედველობაში მიღება იქნება აუცილებელი ეპრ ხაზის სიგანის გამოთვლის დროს. ხაზის სიგანე, ერთის მხვრივ, და, მეორეს მხვრივ, რელაქსაციის სიჩქარეები, რომლის გაზომვა შესაძლებელია გორტერის ტიპის ექსპერიმენტებში ნულოვან მაგნიტურ ველში, იქნება წარმოდგენილი,  როგორც ანიზოტროპული ურთიერთმედებების პარამეტრებისა და მუდმივი მაგნიტური ველის შემობრუნების კუთხეების ფუნქციები.

მანგანუმის მაგნიტური იონები La_1-xSr_xMnO₃ შენაერთებში დაკავშირებული არიან სხვადასხვა ანიზოტროპული ურთიერთქმედებებით ერთმანეთთან, კრისტალურ ელექტრულ ველთან და მესერთან. ამ ურთიერთქმედებებს, რომლებიც ძალიან დიდ გავლენას ახდენენ გამოყენებით მონაცემებზე, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვთ ეპრ და გორტერის ტიპის ექსპერიმენტების დროს ნულოვან და სუსტ გარეშე მაგნიტურ ველებში.

იქნება გამოთვლილი ეპრ–ის ხაზის სიგანე La_1-xSr_xMnO₃ შენაერთებში სუსტ მაგნიტურ ველებში, რომელიც არის განპირობებული ანიზოტროპული ურთიერთქმედებების რეზერვუარის ერთფონონიანი სპინ–მესერული რელაქსაციით. ამ რეზერვუარში შედის როგორც ძიალოშინსკი–მორიას ურთიერთქმედება, ასევე კრისტალურ ველთან  ურთიერთქმედება.

ძლიერად ანიზოტროპულ მასალებში პარამაგნიტურ მდგომარეობაში, ნულოვან და სუსტ გარე ველების პირობებში მოხდება მაკროსკოპული დინამიკის შესწავლა – იქნება გამოყვანილი მაკროსკოპული განტოლებები დამაგნიტების კომპონენტებისთვის. 2) მრავალ პარამაგნიტურ ნივთიერებას აქვს ორი ან მეტი დაუწყვილებელი ელექტრონი. ამათგან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სპინ-ტრიპლეტური (S=1) ნივთიერებები. ამ ნივთიერებების ნულოვან ველში ეპრ-ის განრჩევადი ნაზი სტრუქტურა (ნულოვან ველში გახლეჩა (ნვგ)) აღიწერება ნვგ პარამეტრებით.  ნვგ პარამეტრების პოვნა შესაძლებელია ნულოვანი ველის ეპრ-ის საშუალებით.

შესაძლებელია ამ მეთოდის შევსება, თუ, როგორც ინსტრუმენტს, გამოვიყენებთ ნულოვანი ველის ეპრ-ის ანიზოტროპული ხაზების სიგანეების კუთხურ დამოკიდებულებას. აღსანიშნავია, რომ ბირთვებს I=1 სპინით,  ისეთებს, როგორიცაა ¹⁴N, რომლებიც განიცდიან ელექტრულ კვადრუპოლურ ურთიერთქმედებას, აღიწერებიან კვადრუპოლური ჰამილტონიანით, რომელსაც ისეთივე ფორმა აქვს, როგორიც აქვს ელექტრონული ნაზი სტრუქტურის ჰამილტონიანს S=1-სათვის. გამომდინარე აქედან, ნულოვანი ველის ეპრ–ის ნაზი სტრუქტურის შესწავლის ზოგი შედეგი შეიძლება სასარგებლო იყოს აგრეთვე ¹⁴N ბირთვების სუფთა ბირთვული კვადრუპოლური რეზონანსისათვის (ბქრ). ასეთ კვლევებს შეიძლება ჰქონდეს გარკვეული პრაქტიკული გამოყენება, რადგან  ¹⁴N ბირთვები იმყოფებიან ასაფეთქებელ ნივთიერებებში და ნარკოტიკებში. ამ ბირთვების ბქრ გამოიყენება შესაბამისი დეტექტორების შემუშავებისათვის. მაშასადამე, სპინ-ტრიპლეტური ნაზი სტრუქტურის მქონე შენაერთებში ანიზოტროპული რელაქსაციის გამოკვლევა წარმოადგენს ინტერესს.

გამოითვლება ანიზოტროპული რელაქსაციის დროები ეპრ სპინ-ტრიპლეტური ნაზი სტრუქტურის  ცალკეული ხაზებისათვის. მიღებულ იქნება ანიზოტროპული რელაქსაციის დროების მქონე ეპრ სპინ-ტრიპლეტური ნაზი სტრუქტურის  მაკროსკოპული განტოლებები.

                                                              2018 წელი

                                             სტუ-ს ინსტიტუტი „ტალღა’’

                                                      სამოქმედო გეგმა                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         1

 მიზნები.                                             2016-2022 წწ.                                                     საქართველოს   ევროკავშირის  წევრობის   სამომავლო  პერსპექტივა  გვავალდებულებს, რომ საქართველოში, ევროკავშირის  ქვეყნების  მსგავსად,  ავამაღლოთ  რაიოეკოლოგიური ექსპერტიზისა  და  უსაფრთხოების  დონე, რადგან  სხვადასხვა  სახის  ეკოლოგიურ პრობლემებთან  ერთად,  საქართველოში  არსებული რეალიებიდან  გამომდინარე, ფრიად მნიშვნელოვანია  რადიოეკოლოგიური პრობლემების კვლევა  და ადამიანის ჯანმრთე-ლობაზე  მათი  ზემოქმედების  მინიმიზება. აღნიშნულიდან გამომდინარე, განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს საზოგადოებრივ შენობებში, მათ შორის  პირველ რიგში საბავშო ბაღების, სკოლებისა და უნივერსიტეტების შენობა-ნაგებობებში ბუნებრივი წარმოშობის რადიოაქტიური აირის – რადონის  (^,222 Rn ₈₆) მონიტორინგი, ადამიანის ჯანმრთელობაზე რადონით განპირობებული რისკების შეფასებისა და აუცილებლობის შემთხვევებში მათი მინიმიზების  სტრატეგიის  ჩამოყალიბების  მიზნით. ზემოაღნიშულიდან  გამომდინარე,  სტუ-ს ინსტიტუტი „ტალღა“-ს მეცნიერ-თანამშრომლები ( 2012– 2018) წწ.  პროექტის „თბილისის  ურბანულ  გარემოში  ადამიანის  ჯანმრთელობაზე ბუნებრივი  წარმოშობის  რადიოაქტიური აირის – რადონის ზემოქმედებით განპირობებული რისკების შეფასება და მინიმიზება“ ფარგლებში  ასრულებენ  ზემოაღნიშნული დატვირთვის მქონე  ს/კ  სამუშაოებს,  კერძოდ,  თბილისის  ურბანულ  გარემოში  (საცხოვრებელ, საზოგადოებრივ  და საწარმოო  დანიშნულების  შენობებში) რადონის  კონცენტრაციების განსაზღვრას,

აქტივობა.                                                                                                                              პროექტის  იდეა  დაფუძნებულია  საერთაშორისო  დონეზე  აპრობირებული  კვლევის შედეგებსა  და  რიგი  საერთაშორისო  ორგანიზაციების  და  კერძოდ,  გაერო-ს  ატომური რადიაციის  ზემოქმედების  შემსწავლელი  სამეცნიერო  კომიტეტის (UNSCEAR), გაერო-ს ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს (IAEA), გაერო-ს ეკონომიკური კომისიის ევროპის განყოფილების (UNECE), ჯანმრთელობის დაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO), რადიოლოგიური  დაცვის  საერთაშორისო  კომისიის (ICRP),  ევროპის  ატომური ენერგიის საზოგადოების  (EURATOM),  აშშ-ს  გარემოს  დაცვის  სააგენტოს (USEPA),  გერმანიის გამოსხივებისაგან  დაცვის  კომისიის (SSK)   დადგენილებებსა  და  სახელმძღვანელო მითითებებზე, რომელთა გაცნობიერება და  დანერგვა  რეკომენდირებულია  მსოფლიოს ყველა განვითარებულ თუ განვითარებად სახელმწიფოებში რადონის უარყოფითი ზემოქმედებისაგან მოსახლეობის  დაცვისა  და  შედეგად – საზოგადოებრივი  ჯანმრთელობის  დონის  ამაღლების მიზნით.   მრავალრიცხოვანი ეპიდემიოლოგიური კვლევების შედეგად დადგენილი იქნა, რომ ადამიანის ორგანიზმში ინჰალაციის გზით მოხვედრილი ბუნებრივი წარმოშობის რადიოაქტიური აირი – რადონი  (²²²Rn₈₆) და მისი დაშლი პროდუქტები,  უმეტესწილად კი პოლონიუმის იზოტოპები  (^{210, 214, 218} Po ₈₄) იწვევენ ბრონქებისა და ფილტვის ეპითელიუმის ციტოგენეტიკურ დაზიანებებს, მრავალპოზიციურ ქრომოსომულ რღვევებს და შედე-გად   იზრდება პიროვნების ფილტვის კიბოთი დაავადების რისკი. შენობა-ნაგებობებში რადონის (150-200)ბკ/მ³  ტოლი კონცენტრაციის პირობებში პიროვნების ფილტვის კიბოთი დაავადების რისკი იზრდება – 20%, ხოლო  800 ბკ/მ³ – ზე  მეტი კონცენტრაციის პირობებში – 100%.

რესურსები (მატერიალური, ფინანსური).                                                                       თემატიკის შესაბამისად ვიყენებთ ტექნიკური უნივერსიტეტის სხვადასხვა ლაბორატორიებში არსებულ იმ ტექნიკურ რესურსებს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ინსტიტუტის მოთხოვნებს თავიანთი ტექნიკური მახასიათებლებით, აგრეთვე ვცდილობთ ტექნიკური უნივერსიტეტის მიერ გამოყოფილი საბიუჯეტო თანხებით შევქმნათ ჩვენი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა, რომელიც ინსტიტუტს ხელს შეუწყობს სამომავლოდ იმ ამოცანების გადაწყვეტაში, რაც წაადგება კვლევების კომერციალიზაციას. ბიუჯეტის დაფინანსება, წარდგენილია შ.რუსთაველის სახელობის გრანტზე.

პასუხისმგებელი პირი.                                                                                                          წინამდებარე  პროექტის  ინსტიტუტი „ტალღა“-ს სამეცნიერო-ტექნიკური  განყოფილების ბაზაზე  წარმატებით  განხორციელებას  უზრუნველყოფს  პროექტში  მონაწილე  მეცნიერ-თანამშრომლების  და  კერძოდ,  აკად.დოქტორების ზ. ჭახნაკიას, ს. ფაღავას, გ. ჯაფარიძის შ.დეკანოსიძე  და  ვ. რუსეცკის  ცოდნა-გამოცდილება.

 

                                                                          2

 მიზნები.                                                  2016-2022 წწ.                                                                პარამაგნიტურ მდგომარეობაში მყოფ ძლიერად ანიზოტროპული ახალი მასალების ელექტრონული მაგნიტური რელაქსაციის გამოკვლევა ნულოვანი და სუსტი გარეშე მუდმივი ველის პირობებში.                                                                     1)  ახალი ძლიერად ანიზოტროპული  შენაერთები – მონოკრისტალები La_1xSr_xMnO₃ (x არის Sr-ს დოპირების დონე )  და KCuF₃; ამ შენაერ-თებს ახასიათებს ძლიერი გაცვლითი ურთიერთქმედება, რომელიც ავიწროვებს ელექტრონული პარამაგნიტური რეზონანსის (ეპრ)ხაზს.                                                                          2) სპინ-ტრიპლეტურ ნაზი სტრუქტურის შენაერთები.

აქტივები.                                                                                                                             1) KCuF₃  მონოკრისტალს  აქვს  ქვაზი  ერთგანზომილებიანი (quasi-1D) მაგნიტური თვისებები.  Cu²⁺  მაგნიტური  იონების შორის  მოქმედებს  ძიალოშინსკი–მორიას ურთიერთქმედება. ელექტრონული პარამაგნიტური რეზონანსის (ეპრ) ხაზის სიგანე სუსტ მაგნიტურ ველებში იქნება გამოთვლილი კუბო–ტომიტას მეთოდით ძლიერი გაცვლითი ურთიერთქმედების დროს. KCuF₃ მონოკრისტალში ახლო წესრიგის კორელაციები მოქმედებენ ოთახის და უფრო მაღალ ტემპერატურებამდე. ამიტომ ამ კორელაციების მხედველობაში მიღება იქნება აუცილებელი ეპრ ხაზის სიგანის გამოთვლის დროს. ხაზის სიგანე, ერთის მხვრივ, და, მეორეს მხვრივ, რელაქსაციის სიჩქარეები, რომლის გაზომვა შესაძლებელია გორტერის ტიპის ექსპერიმენტებში ნულოვან მაგნიტურ ველში, იქნება წარმოდგენილი,  როგორც ანიზოტროპული ურთიერთმედებების პარამეტრებისა და მუდმივი მაგნიტური ველის შემობრუნების კუთხეების ფუნქციები. მანგანუმის მაგნიტური იონები La_1-xSr_xMnO₃ შენაერთებში დაკავშირებული არიან სხვადასხვა ანიზოტროპული ურთიერთქმედებებით ერთმანეთთან, კრისტალურ ელექტრულ ველთან და მესერთან. ამ ურთიერთქმედებებს, რომლებიც ძალიან დიდ გავლენას ახდენენ გამოყენებით მონაცემებზე, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვთ ეპრ და გორტერის ტიპის ექსპერიმენტების დროს ნულოვან და სუსტ გარეშე მაგნიტურ ველებში.   იქნება გამოთვლილი ეპრ–ის ხაზის სიგანე La_1-xSr_xMnO₃ შენაერთებში სუსტ მაგნიტურ ველებში, რომელიც არის განპირობებული ანიზოტროპული ურთიერთქმედებების რეზერვუარის ერთფონონიანი სპინ–მესერული რელაქსაციით. ამ რეზერვუარში შედის როგორც ძიალოშინსკი–მორიას ურთიერთქმედება, ასევე კრისტალურ ველთან  ურთიერთქმედება.                                                                                          ძლიერად ანიზოტროპულ მასალებში პარამაგნიტურ მდგომარეობაში, ნულოვან და სუსტ გარე ველების პირობებში მოხდება მაკროსკოპული დინამიკის შესწავლა – იქნება გამოყვანილი მაკროსკოპული განტოლებები დამაგნიტების კომპონენტებისთვის. 2) მრავალ პარამაგნიტურ ნივთიერებას აქვს ორი ან მეტი დაუწყვილებელი ელექტრონი. ამათგან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სპინ-ტრიპლეტური (S=1) ნივთიერებები. ამ ნივთიერებების ნულოვან ველში ეპრ-ის განრჩევადი ნაზი სტრუქტურა (ნულოვან ველში გახლეჩა (ნვგ)) აღიწერება ნვგ პარამეტრებით.  ნვგ პარამეტრების პოვნა შესაძლებელია ნულოვანი ველის ეპრ-ის საშუალებით. შესაძლებელია ამ მეთოდის შევსება, თუ, როგორც ინსტრუმენტს, გამოვიყენებთ ნულოვანი ველის ეპრ-ის ანიზოტროპული ხაზების სიგანეების კუთხურ დამოკიდებულებას. აღსანიშნავია, რომ ბირთვებს I=1 სპინით,  ისეთებს, როგორიცაა ¹⁴N, რომლებიც განიცდიან ელექტრულ კვადრუპოლურ ურთიერთქმედებას, აღიწერებიან კვადრუპოლური ჰამილტონიანით, რომელსაც ისეთივე ფორმა აქვს, როგორიც აქვს ელექტრონული ნაზი სტრუქტურის ჰამილტონიანს S=1-სათვის. გამომდინარე აქედან, ნულოვანი ველის ეპრ–ის ნაზი სტრუქტურის შესწავლის ზოგი შედეგი შეიძლება სასარგებლო იყოს აგრეთვე ¹⁴N ბირთვების სუფთა ბირთვული კვადრუპოლური რეზონანსისათვის (ბქრ). ასეთ კვლევებს შეიძლება ჰქონდეს გარკვეული პრაქტიკული გამოყენება, რადგან  ¹⁴N ბირთვები იმყოფებიან ასაფეთქებელ ნივთიერებებში და ნარკოტიკებში. ამ ბირთვების ბქრ გამოიყენება შესაბამისი დეტექტორების შემუშავებისათვის. მაშასადამე, სპინ-ტრიპლეტური ნაზი სტრუქტურის მქონე შენაერთებში ანიზოტროპული რელაქსაციის გამოკვლევა წარმოადგენს ინტერესს.  გამოითვლება ანიზოტროპული რელაქსაციის დროები ეპრ სპინ-ტრიპლეტური ნაზი სტრუქტურის  ცალკეული ხაზებისათვის. მიღებულ იქნება ანიზოტროპული რელაქსაციის დროების მქონე ეპრ სპინ-ტრიპლეტური ნაზი სტრუქტურის  მაკროსკოპული განტოლებები.

რესურსები (მატერიალური, ფინანსური).                                                                        თემატიკის  შესაბამისად  ვიყენებთ  ტექნიკური  უნივერსიტეტის  სხვადასხვა ლაბორატორიებში  არსებულ  იმ  ტექნიკურ  რესურსებს,  რომლებიც  აკმაყოფილებენ ინსტიტუტის  მოთხოვნებს  თავიანთი ტექნიკური  მახასიათებლებით,  აგრეთვე  ვცდილობთ ტექნიკური  უნივერსიტეტის  მიერ  გამოყოფილი  საბიუჯეტო  თანხებით  შევქმნათ  ჩვენი მატერიალურ-ტექნიკური  ბაზა,  რომელიც  ინსტიტუტს  ხელს  შეუწყობს  სამომავლოდ  იმ ამოცანების  გადაწყვეტაში,  რაც  წაადგება   კვლევების  კომერციალიზაციას.

პასუხისმგებელი პირი.                                                                                                    აკადემიური  დოქტორი  ნატალია  ფოკინა.

                                                                       

                                                                          3                                                                                                                                                                                                                                                       მიზნები.                                                  2017-2019 წწ.          სითბური კონვექციური ელექტროგენერატორის დანადგარის ოპტიმალური ტიპის დადგენა  და  მომუშავე  მაკეტის  აწყობა. ოთახის ჰაერის მტვრისგან გაწმენდის მოწყობილობის მოქმედი სქემის შემუშავება და საცდელი  ნიმუშის  დამზადება  სხვადასხვა  სამუშაო  რეჟიმებში  გამოცდის  მიზნით.

აქტივობა.                                                                                                                             დანადგარის  შექმნის  საფუძველი  გახდა  ბუნებაში  მიმდინარე  პროცესი,  მზით  გამთბარ ნიადაგთან  ახლოს  მყოფი ჰაერი  თბება,  მიისწრაფის  მაღლა  და  ადგილს  უთმობს შედარებით  გრილ  ჰაერის  მასებს.                                                                    მზის  შუქითგანათებულ  მუქი  ფერის  საღებავით  დამუშავებულ  მაღალ,   ვერტიკალურ მილში  წარმოიქმნება  დაწნევის  ძალა,  რომლის  სიდიდე  დამოკიდებული  იქნება  მილის სიმაღლეზე  და  გამთბარი  ჰაერის  ტემპერატურაზე. მილში  ტურბინიანი  გენერატორის  მოთავსებით  წარმოქმნილი  კონვექციური ნაკადებიდან  შესაძლებელია  მიღებული  იქნას  გარკვეული  რაოდენობის  ენერგია.       მილის  გეომეტრიიდან  და  ჰაერის  ტემპერატურიდან  გამომდინარე  შეიძლება  შეიქმნას განსხვავებული  სიმძლავრის  დანადგარები  და  მათ  მიერ  გამომუშავებული  ენერგია გამოყენებულ  იქნას  ძნელად  მისადგომ  ადგილებში.

 რესურსები (მატერიალური, ფინანსური).                                                                                თემატიკის  შესაბამისად  ვიყენებთ  ტექნიკური  უნივერსიტეტის  სხვადასხვა ლაბორატორიებში  არსებულ  იმ  ტექნიკურ  რესურსებს,  რომლებიც  აკმაყოფილებენ ინსტიტუტის  მოთხოვნებს  თავიანთი  ტექნიკური  მახასიათებლებით,  აგრეთვე  ვცდილობთ  ტექნიკური  უნივერსიტეტის  მიერ  გამოყოფილი  საბიუჯეტო  თანხებით შევქმნათ  ჩვენი  მატერიალურ-ტექნიკური  ბაზა,  რომელიც  ინსტიტუტს  ხელს  შეუწყობს სამომავლოდ  იმ  ამოცანების  გადაწყვეტაში, რაც  წაადგება  კვლევების  კომერციალიზაციას.

პასუხისმგებელი პირი.                                                                                                 ასოცირებული  პროფესორი  კახა  გორგაძე.

                                                                          4

მიზნები.                                                  2017-2019 წწ.                                                               ,,ახალი თაობის დოზიმეტრების დამუშავება გარემოს რადიოეკოლოგიური მდგომარეობის უწყვეტი მონიტორინგის მიზნით“.

აქტივები.                                                                                                                             პროექტის  იდეა  და  პროგრამა ითვალისწინებს  გარეგანი  კვების  წყაროს  გარეშე  მოქმედი და ინფორმაციის რადიოარხით გადაცემა ნახევარგამტარულ I²L ლოგიკურ ელემენტების ბაზაზე შექმნილ მიკროსენსორებზე დაფუძნებული ინოვაციური დოზიმეტრული სისტემის შექმნას.   სისტემა  გარდა  მაღალი  მეტროლოგიური  მახასიათებლებისა  ხასიათდება  მაღალი საიმედოობით და სტაბილურობით, მცირე გაბარიტებით, მასითა და ღირებულებით. მოსალოდნელია, რომ ასეთი დოზიმეტრული სისტემის მასიური წარმოება, მოთხოვნა და გასაღება უზრუნველყოფილი იქნება ფართო სამომხმარებლო ბაზრით. პროექტმა მიიღო მაღალი საექსპერტო შეფასება და გაგზავნილია უკრაინის სამეცნიერო ტექნოლოგიურ ცენტრში.

რესურსები (მატერიალური, ფინანსური).                                                                       თემატიკის შესაბამისად ვიყენებთ ტექნიკური უნივერსიტეტის სხვადასხვა ლაბორატორიებში არსებულ იმ ტექნიკურ რესურსებს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ინსტიტუტის მოთხოვნებს თავიანთი ტექნიკური მახასიათებლებით, აგრეთვე ვცდილობთ ტექნიკური  უნივერსიტეტის  მიერ გამოყოფილი საბიუჯეტო თანხებით შევქმნათ ჩვენი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა, რომელიც ინსტიტუტს ხელს შეუწყობს სამომავლოდ იმ ამოცანების გადაწყვეტაში, რაც წაადგება  კვლევების კომერციალიზაციას.

პასუხისმგებელი პირი.                                                                                                             ფიზიკა-მათემატიკის  მეცნიერებათა  დოქტორი  ზაურ  ჭახნაკია.